Gifgronden Havenhoofd & Veerdam

Beknopt resumé inzake de onvoltooide sanering van de gifgrond bij Het Havenhoofd en de Veerdam met als bijlage document 20250304 Bevindingen (OP) onvoltooide sanering Het Havenhoofd en de Veerdam. Bewoners van de Veerdam en Het Havenhoofd deden in oktober 2024 via Onafhankelijk Papendrecht een uitzonderlijk beroep op alle drie gemeentelijke bestuursorganen (Burgemeester, College en Gemeenteraad). Zij willen van hun angsten en zorgen af die zij al jaren, en wel vanaf 2009, hebben. Eigenlijk hebben zij die zorgen al jaren voor genoemde datum omdat het vermoeden steeds sterker wordt dat zij op gifgrond woonachtig zijn. De bewoners vragen om hun grond zodanig af te sluiten dat er op geen enkele manier nog gif in hun leefomgeving kan komen door middel van het afsluiten van de grond. Tevens vragen zij om voortzetting van het monitoren en het nemen van maatregelen.

Kern van onze bevindingen

De kern van onze bevindingen is – een beknopte opsomming is onderaan te vinden onder ‘Becommentariëring van de bijlagen bij de antwoorden van de gemeente’ dat het harde bewijs is geleverd dat de gifgrond niet is gesaneerd zoals altijd werd beweerd door de gemeente en andere officiële instanties.

(1) Het heeft volgens ons ontbroken aan ‘Goed bestuur’,
(2) sanering zou alsnog moeten plaatsvinden en
(3) ten aanzien van de vervolgvragen bestaat nog onduidelijkheid.

Recente gesprekken met bewoners resulteerde erin dat iedereen zich zorgen maakt over hun gezondheid door de aard van de (zeer ernstige) vervuiling van 18 gifstoffen die daar in de grond zitten.
De GGD heeft het dossier in 1999 al gesloten.
Voor de duidelijkheid; er is een stuk grond waar al huizen stonden: de Veerdam. Deze is afgegraven en wel zo diep dat de heipalen te zien waren en met (hopelijk schone) grond – waar geen bewijs van is – weer opgevuld. Lastig is dat de gemeente beweert dat dit rond 1996/1998 gedaan is. Echter, vooralsnog kan niemand zich herinneren dat er in de genoemde jaren is afgegraven.
Dan is er Het Havenhoofd – deze achtertuinen grenzen aan de achtertuinen van de Veerdam – waar in de koopakte te lezen is dat er 1,20 m. is opgehoogd met grof zand. Echter, ook dat lijkt niet te kloppen. Want er zijn nooit vracht (wagen) bewegingen voor dit ophogen waargenomen. Uit een rapport van de OZHZ is op te maken dat deze zogeheten "leeflaag" net zo vervuild is met gif als de onderlaag.
Er waren tegelijkertijd werkzaamheden aan het talud; deze is verbreed waardoor het overzicht wat en waar gedaan is lastig is om te onderscheiden. Let wel! In alle rapporten en verslagen heeft men het over kwik (wat niet voorkomt in de vrije natuur maar als amalgaam) Bron: Wikipedia. Wat in de grond aanwezig is heet Kwikdichloride wat gebruikt is voor om hout te kyaniseren. Kwikdichloride is de meest giftige kwik verbinding die er maar bestaat omdat deze matig oplost in water.
Er heeft geen schouwing door de notaris plaatsgevonden.
Volgens de (ontbrekende) gegevens ontbreekt een geohydrologisch scherm en is er geen monitoringsschema voor het grondwater. Er zijn een paar jaar geleden verhoogde gehalten arseen stromen gemeten, wat de OZHZ heeft doen besluiten om in oktober 2022 extra peilbuizen te slaan om de onverklaarbare arseen stroom te volgen.
Er zijn verhoogde gehalten arseen gemeten, maar maatregelen zijn uitgebleven. De gemeente zou willen stoppen met de nazorg en geeft hierbij als argument dat de situatie stabiel zou zijn.
De gifgrond is niet gesaneerd volgens het IBC-principe. Er is geen damwand geslagen om te voorkomen dat de gifstoffen in het milieu terecht komen.
Volgens onze informatie is er bij Het Havenhoofd geen leeflaag opgebracht. De grond ter plekke is zwaar vervuild met Kwikdichloride, koper, PAK's en arseen en 14 andere zwaar giftige stoffen. De verontreiniging bevindt zich op maaiveldniveau en in het grondwater.
In de communicatie (en in de beantwoording van onze vragen door de gemeente) worden de Veerdam en Het Havenhoofd willekeurig door elkaar heen gehaald, waardoor het lijkt dat de gemeente niet zelf inzichtelijk heeft wat waar gebeurd is.
Het dossier is niet volledig. Facturen van de sanering ontbreken. De schriftelijke opdracht ontbreekt. (Dat is opmerkelijk).
Wij menen uit de stukken op te maken dat de verontreinigde afgegraven grond van de Veerdam bijgemengd is met schonere grond en weer terug gelegd is. De gifstoffen zitten ook nog steeds in de deklaag. De kwaliteit van de afdeklaag bleek niet schoon te zijn conform het saneringsplan. (rapport Tritium advies).
De provincie heeft een aantal maal ingestemd met het wonen op vervuilde grond.
De bewoners werden tien jaar na de koop met een folder door de gemeente geïnformeerd dat zij op vervuilde grond woonachtig waren. En vijftien jaar na aankoop werden zij er met een folder op gewezen hoe te leven in en om hun huis met een leeflaag.
Het rapport van de OZHZ zat niet vastgeniet aan de koopakte, de notaris kan het niet meer vinden. De notaris verklaarde dat het rapport waarschijnlijk bij de projectontwikkelaar lag (?)
De meetresultaten tussen 1999 en 2014 zijn er niet. De GGD heeft in 2009 een informatieavond belegd. In 2012 wordt een rapport ter inzage gelegd door de milieudienst. In dat rapport wordt melding gemaakt van de aanwezigheid van achttien (zeer) zorgwekkende stoffen gemeten in de periode 1989 (eerste meting) tot 1990 (laatst bekende meting).
Er zijn derhalve, naar verluidt, nog steeds 18 vervuilende stoffen aanwezig in de grond onder Het Havenhoofd en de Veerdam. Er is niet IBC conform gesaneerd.
De bewoner van Veerdam 21a was destijds verrast kyaniseerbakken aan te treffen op 20 cm diepte (!) Het ingenieursbureau dat hiernaar in opdracht van de rechter onderzoek verrichtte was hetzelfde bureau als destijds betrokken in opdracht van de gemeente. Dit bureau werkt niet mee aan opheldering onder verwijzing naar vertrouwelijkheid.
Er zou volgens een ‘licht IBC principe’ zijn gesaneerd, maar gevolg hiervan is dat het vervuilde grondwater langzaam wegspoelt naar lager gelegen grond in onze omgeving.
Naar onze mening zijn niet alle nog aanwezige kyaniseerbakken die in de grond zitten in de folder en in de rapporten ingetekend. De bakken zijn niet allemaal verwijderd. Onduidelijk is welke bakken wanneer dan wel zijn verwijderd. Vragen ernaar levert een onsamenhangend antwoord op over een sanering van een particulier die zelf de bakken heeft laten verwijderen.
Er zijn geen damwanden ter plekke aangebracht, de vervuilde grond is niet afgedekt. Niet alle gifstoffen zijn in kaart gebracht.
Er is waarschijnlijk gewoon een laag zand gestort en er is niet gesaneerd.
Er is mogelijk gebruik gemaakt van de werkzaamheden bij het talud. Om vervolgens deze werkzaamheden te gebruiken als zijnde dat er ook opgehoogd is bij Het Havenhoofd. Er is bij Het Havenhoofd alleen geëgaliseerd, zo maken wij op uit de aangeleverde stukken.
In het zand zijn gifstoffen gevonden: is er plaatselijk bijgemengd met puin en slakken? De leeflaag is niet schoon.
Er zijn ten tijde van de ‘sanering’ geen controlemonsters genomen.
De peilbuizen zijn verdwenen. Monitoring is daardoor niet (meer) mogelijk.
Het sterke vermoeden is dat de grond is bijgemengd voor de Veerdam om de waarden naar beneden te krijgen, zo maken wij op uit de aangeleverde stukken.
Dit is geen IBC sanering en onverantwoord met de aanwezige gifstoffen; op deze manier is er feitelijk geen sanering uitgevoerd.
In de informatiefolder van de gemeente (‘veilig en prettig wonen’) wordt de afgravingslocatie van de kyaniseerbakken verkeerd weergegeven. Deze folder kwam overigens niet tien jaar, zoals in de beantwoording staat, maar vijftien jaar later uit na de koop van de nieuwbouwhuizen.
Met de inbreng van de bewoners is destijds (Nazorgplan OZHZ d.d. 4 mei 2012) niets gedaan.
De gemeente legt de verantwoordelijkheid over het in stand houden van de leeflaag bij de bewoners neer en stelt dat planten niet doodgaan door de chemische kwaliteit van de bodem (?)
De gemeente tilt overigens zelf niet zo zwaar aan het in stand houden van de leeflaag, gezien het graven voor glasvezelkabels en hoogspanningskabels voor het transformatorhuis en de waterbus.
Informatie over de bodemkwaliteit is niet opgenomen in de koopakte.
De koopakte blijkt niet aanwezig te zijn in het gemeentelijk archief.
Uit onderzoek is gebleken dat de vervuilde grond net zo vervuild is als de leeflaag.
Er komt geen antwoord op onze vragen met betrekking tot de effecten van bioturbatie.
De huizen werden in 1999 gekocht, maar pas op 2 oktober 2014 kwam er een aantekening in het kadaster.
De Omgevingsdienst liet in het rapport van 2012 weten dat hij niet alle kyaniseerbakken kan vinden; het zicht op het dossier is verloren gegaan (!)
De kruipruimten onder de huizen aan Het Havenhoofd en de Veerdam zijn niet dampdicht afgesloten waardoor gassen naar boven komen; deze gassen worden dagelijks door de bewoners ingeademd.
Bij het transformatorhuis liggen de kabels in de leeflaag, de glasvezelkabels ook. Voor het transformatorhuis is geheid (!)
Bij de hei- en graafwerkzaamheden is vervuilde grond in de leeflaag terecht gekomen.
De grond is gelijk gemaakt en er is geen leeflaag van 1,20 m opgebracht.
De omgevingsdienst is in 2024 gestopt met de (eeuwigdurende) nazorg i.h.k.v. IBC (?)
De reden dat de omgevingsdienst is gestopt met de nazorg is gelegen in het feit dat, zo staat te lezen in de stukken, in financiële zin tweeëntwintig jaar geld was uitgetrokken voor de nazorg.
Het bewonerscomité is er zonder overleg met de bewoners gekomen, informatie vanuit de gemeente ging via het bewonerscomité (thans nog bestaande uit één bewoner woonachtig aan de Veerdam) en werd niet bij iedereen in de bus gedaan.
Er zijn extra peilbuizen geplaatst in oktober 2022 op Het Havenhoofd (nr. 1 t/m 22) in en om de huizen. Wat natuurlijk verbazing en nieuwsgierigheid bij de bewoners opleverde. Zeker gezien de ervaringen voorheen met de benadering van de probleemstelling van de gifgrond. Uiteindelijk hebben meerdere bewoners geen antwoord op hun vragen gekregen van de gemeente en er zijn tevens geen metingen bij deze peilbuizen gedaan.
Volgens een medewerker, werkzaam bij de OZHZ, werden die extra peilbuizen geplaatst om het verhoogde arseen gehalte te volgen. Dit omdat de bron daarvan niet bij de OZHZ bekend zou zijn.
Arseen hoort niet thuis in de buurt van woningen (!)
De GGD heeft het dossier in 1999 gesloten (Bron: brief aan bewoner gericht), dus uitspraken over de invloed op de gezondheid van na die datum zijn irrelevant.
Het gaat om kwik(II)chloride veroorzaakt door activiteiten van een mega vervuilende industrie uit het verleden. Dit is niet hetzelfde als het kwik dat in de natuur aanwezig is.
Er is een belangrijk verschil tussen Hg en HGCl2 en dat is dat HgCl2 matig in water oplosbaar is en als de meest giftige kwikverbinding wordt beschouwd. Hg komt niet voor in de natuur maar alleen als amalgaam. De gestelde verhouding is pertinent onjuist, zoals te lezen valt in de rapporten.
Het gevoel van veiligheid onder de bewoners zou toenemen als de grond ter plekke zodanig zou worden gesaneerd dat er op geen enkele manier nog gif in hun leefomgeving kan komen. Tevens eisen zij voortzetting van het monitoren en het nemen van adequate maatregelen.
Er zijn extra ontluchtingsmogelijkheden op de Veerdam gemaakt om te ontgassen, zodat de gassen zich niet gaan ophopen. De bewoners zijn de spreekwoordelijke afzuigkap van de gifstoffen onder hun eigen huis. Dat is niet conform saneren volgens het IBC-principe (!)
Dat er op de locatie de Veerdam is afgegraven, wil nog niet zeggen dat de locatie Het Havenhoofd ook “schoon“ is. Omdat op deze locatie dezelfde activiteiten hebben plaatsgevonden met name het behandelen van hout met kwik(II)chloride. De achtergebleven kyaniseerbakken zijn daar de pijnlijke herinneringen aan.
We kunnen ons niet aan het idee onttrekken dat er een denkfout is gemaakt door niet vooraf de grond voor de nieuwbouw op Het Havenhoofd te ontgraven en alle kyaniseerbakken eruit te halen. Er zou gelijktijdig zijn afgegraven bij de Veerdam en opgehoogd bij Het Havenhoofd. Maar vrijwel niemand die daar woont kan zich herinneren dat dit gelijktijdig heeft plaatsgevonden.
Als er bij het Havenhoofd zou zijn opgehoogd met 1,20 meter zou deze straat hoger moeten liggen. Omdat de grond waar nu Het Havenhoofd is gelokaliseerd destijds op dezelfde hoogte lag als de Veerdam.
Destijds zou de provincie 8,0 miljoen gulden hebben betaald en de gemeente Papendrecht heeft 100.000 gulden bijgedragen. Deze bedragen zijn niet bevestigd c.q. aangetoond. Waarvoor is die 8,0 miljoen gulden dan wel gebruikt?
OZHZ Rapport 14-06-2012: Nabij de Veerdam 17 t/m 31 (…) zijn bij mengingen puin en plaatselijke slakken waargenomen. Uit analyseresultaten blijkt dat zowel de boven- als ondergrond licht verontreinigd zijn met de parameters kobalt en /of kwik en plaatselijk met de parameters lood, zink en PAK. Het arseengehalte is 60% gestegen. De deklaag die is aangebracht; is toch licht verontreinigd met parameter kwik, parameter kobalt, koper, lood, zink, en of PAK. Ondergrond: Als gevolg van de saneringsvariant is de verontreinigde ondergrond op de locatie niet verwijderd. Aangezien tijdens de sanering geen controlemonsters zijn genomen van de ondergrond is de actuele verontreinig situatie niet exact bekend. Uit bodemonderzoek voorafgaande aan de bodemsanering blijkt dat de bodem tot circa 2,0 m-mv (toenmalige maaiveld) Licht tot sterk verontreinigd is met kwik en plaatselijk met koper. Plaatselijk is de bodem ( tot 3,0 m-mv ) licht tot sterk verontreinigd met minerale olie. Grondwater: men weet niet meer waar de peilbuizen gestaan hebben en deze worden volgens een beschrijving gesitueerd bij de locatie in dit rapport. Op de voormalige vatenopslag was het sterk vervuild met minerale olie tot 2.75 meter diep. Gezien het doel van de sanering zou deze verontreiniging volledig zijn verwijderd.
Van de uitgevoerde saneringswerkzaamheden zijn echter geen controlemonsters bekend.
Uit de peilingen blijkt o.a. dat de bodem nog steeds licht tot sterk vervuild is met Arseen en Kwik ondanks het saneren ervan. (…) De bovengenoemde verontreinigingen zijn in zowel horizontale als verticale richtingen niet in kaart gebracht.
Wat wij constateren is het volgende. De peilbuizen die verdwenen zijn: deze stonden rechts van het voetpad tussen het Havenhoofd en de Pontonniersweg. De peilbuizen die na het verlaten van het woonerf links stonden staan er nog. Maar de overige peilbuizen zijn ook verdwenen.
Hoe kan Royal Haskoning dit rapport (met de daarvoor benodigde vakkennis) zo opstellen? Dat dit bedrijf het verhaal van de gebroken kwikmanometer in een kruipruimte van een woning geloofwaardig acht en gebruikt in dit schrijven is betreurenswaardig. Overigens hebben we het dan nog steeds over een andere kwikverbinding (!)
Recente gesprekken met bewoners resulteerden erin dat iedereen zich zorgen maakt over zijn of haar gezondheid en die van hun naasten door de aard van de (zeer ernstige) vervuiling en door het grote aantal mensen (14 op 26 huizen van de nieuwbouw) die met de ziekte kanker te maken kregen. Ook omdat de GGD het dossier in 1999 al had gesloten.
Kwikdichloride heeft geen boven- of ondergrenswaarde en daarmee is niet bekend wat de invloed is op het menselijk lichaam, planten en dieren, terwijl het de meest giftige kwikverbinding is door de oplosbaarheid in water.

Becommentariëring van de bijlagen bij de antwoorden van de gemeente

⎯ A8 : Besluit Raad van State : de genoemde bewoner weet van niets, alle naam- en adresgegevens zijn weggelakt. Gemeente : U heeft Uw dossier niet op orde.

⎯ A6k : Er is geen gevaar alleen staat er ook in te lezen dat er voor Hg en HgCl2 geen risicowaarden bekend zijn. Dit spreekt elkaar tegen!

⎯ A6j : HgCl2 en As veel te hoog in het grondwater met alle gevolgen voor de gezondheid van mens, dier en plant.

⎯ A6i : Bijlage gaat alleen over PAK.

⎯ A6h : ¨Waar de Hg zit¨; Nogmaals de stof waar het om gaat is HgCl2 en niet Hg.

⎯ A6g : De waarden zijn nog steeds zeer zorgwekkend.

⎯ A6f : Ook nog steeds zorgwekkend, de waarden van As en HgCl2 zijn veel te hoog.

⎯ A6e : Paragraaf 2.3.2 Door Geohydrologie is toegegeven dat de gifstoffen in de rivier de Merwede terecht komen : IBC houdt in dat er damwand om geslagen had moeten worden om dit te voorkomen.

⎯ Pagina 4 : IBC-maatregelen toegelicht waar niet aan is voldaan. Pagina 5 : van Rossum terrein is niet afgegraven maar aangevuld ; Gezien de aanwezige gifstoffen had wel afgegraven moeten worden.

⎯ A6d : Hier staat in dat met saneren altijd een risico blijft bestaan. Haskoning heeft advies gegeven op dit feit geen garantie te geven dat de sanering ook daadwerkelijk heeft plaatsgevonden (!)

⎯ A6c en A6b : Betreft de aantekening die de bewoners hebben gekregen in het kadaster 15 jaar na aankoop van hun huis.

⎯ A6a : Bladzijde 7 Voormalig Lingen beton terrein sterk verontreinigd met HgCl2 in de bovengrond en in de ondergrond terwijl daar niet afgegraven is en slechts grond is aangevuld; over de hoogte van die aanvulling is de opgaaf dat het van 20 cm tot 1 meter en het hoogste op dijkniveau.

⎯ A5: Bladzijde 2 Nog steeds sterk verontreinigd met HgCl2 en As: Opname in 2014 volgens rapportage ingediend bij de OZHZ.

⎯ A4 : Zeer zorgwekkende waarden geconstateerd op de Veerdam.

⎯ A3 : Nu is ineens Geohydrologie niet meer aan de orde en is er niets aan de hand (!)

⎯ A2 : Er is ineens gekozen voor ‘een IBC variant’ terwijl het koopcontract spreekt van een IBC-sanering. Herhaling van feitjes uit andere rapporten, geen nieuwe inzichten. Pagina 2 : Ophoging (is aanvulling) van 1 meter tot hoogste punt nieuwe dijk voor nieuwbouw Het Havenhoofd. De huizen liggen 1 meter lager dus er is niets aangevuld zo staat er te lezen (!)

⎯ A1 : Betreft financiële afhandeling met Haskoning en heeft dus geen waarde voor de beantwoording van onze vragen.

⎯ 13 : Er wordt hierin advies gegeven toch door te gaan met de nazorg omdat de waarden gemeten in peilbuis nummer 5 nog steeds niet goed zijn.

⎯ 12 : Er wordt gestopt met de nazorg ondanks dat de waarden gemeten in peilbuis nummer 2 nog steeds zeer zorgwekkend zijn. Er wordt gesproken over Wolmanzouten: Wolmaniseren is iets heel anders omdat op dit terrein van de voormalige Russische Houthandel waar het proces houtveredeling met kyaniseren werd gedaan, oftewel het dompelen in een HgCl2 oplossing. Een zeer onzorgvuldige verslaglegging.

⎯ 10.7 : Betreft de beoordeling van de GGD (of DG en J ook wel genoemd) is zeer schokkend en zorgwekkend omdat er volgens hun opgave geen gegevens zijn over de mate van gevaar van HgCl2 voor de mens. Toch wordt er onderschreven dat er geen gevaar bestaat om op die plek te wonen.

⎯ Bureau Tritium kan geen advies over gezondheidsrisico geven : Daar zijn anderen voor zoals de GGD. Bladzijde 4 : Zeer zorgwekkende waarden.

⎯ 10.5 : Op bladzijde 2 wordt er over gesproken dat er weinig bekend is over Hg in de bodem !!! Er wordt gesproken over de zout HgCl2 : HgCl2 is geen zout : Bron Wikipedia en is de meest giftige kwikverbinding. Ook zegt het rapport dat HgCl2 goed oplosbaar is : HgCl2 is matig oplosbaar !!! Bron Wikipedia. Deze stellingen maken onzes inziens dit rapport volledig waardeloos.

⎯ 8 : Eindrapport van de nazorg : Volgens de provincie is IBC een eeuwigdurend nazorgtraject terwijl de OZHZ het in 2023/ 2024 gestopt heeft.

-- Dit vormt het bewijs dat er niet is gesaneerd als wordt beweerd --

Fractie Onafhankelijk Papendrecht

Datum: 12 maart 2025

Resumé inzake de Onvoltooide sanering Het Havenhoofd en de Veerdam