Het kabinet zet een volgende stap om het Nederlandse partijstelsel robuuster te maken, en daarmee onze democratie verder te verstevigen. Regels hiervoor zijn gebundeld in de Wet op de politieke partijen, die nu voor advies naar de Raad van State wordt gestuurd.
In het voorstel is onder meer geregeld dat er € 25 miljoen subsidie komt voor politieke partijen in gemeenten, provincies en waterschappen. Daarnaast staat in dit wetsvoorstel dat politieke partijen openheid moeten geven over hun financiën, interne organisatie en wijze van adverteren, en is de mogelijkheid om politieke partijen te verbieden specifieker gemaakt.
Minister De Jonge: “Politieke partijen zijn de pijlers van onze democratie. Tijdens verkiezingen stem je op een kandidaat van een partij die jouw belangen het best behartigt, en je moet erop kunnen vertrouwen dat die partij dat ook doet. Daarom zijn er regels waar partijen zich aan moeten houden. Met dit wetsvoorstel werken we onverminderd door aan het beschermen en versterken van onze democratie. We hebben daarbij specifiek aandacht voor de politiek op lokaal en regionaal niveau, waarvoor we € 25 miljoen beschikbaar willen stellen. Zodat ook zij hun belangrijke werk goed kunnen blijven doen voor de mensen in hun gemeente, provincie of waterschap.”
Subsidie voor lokale en regionale partijen
De specifieke aandacht voor decentrale politieke partijen en decentrale afdelingen van landelijke politieke partijen is nieuw in de wet. Doel is dat zij nóg beter hun werk kunnen doen, dit is van belang vanwege de groeiende verantwoordelijkheden van gemeenten, provincies en waterschappen. Met het voorstel wordt een wettelijke grondslag gecreëerd om een subsidieregeling voor politieke partijen en afdelingen in gemeenten, waterschappen en provincies vast te stellen. Hiervoor wordt voor een periode van drie jaar € 25 miljoen beschikbaar gesteld. Dit maakt decentrale politieke partijen minder afhankelijk van giften. Daaraan gekoppeld komen er ook voor deze politieke partijen regels; zo moeten ze open zijn over hun financiën, hun schulden en donaties die ze ontvangen. Zij moeten deze gegevens publiceren op hun eigen website. De subsidieregeling wordt na de periode van drie jaar geëvalueerd om te bepalen hoe de regeling precies een vervolg krijgt.
Hugo de Jonge: “Bij de afgelopen gemeenteraadsverkiezingen stemden 36% van de kiezers op een lokale politieke partij. Lokale politieke partijen zijn daarmee een belangrijk onderdeel van onze democratie. Ik wil met dit wetsvoorstel daarom voor het eerst alle politieke partijen die op het lokale en regionale niveau actief zijn subsidiëren. Zij kunnen op deze manier hun controlerende en volksvertegenwoordigende taak beter uitvoeren. Tegelijkertijd verplicht dit wetsvoorstel hen ook om open te zijn richting hun kiezers, onder andere over wie geld aan hen doneert. Dat maakt onze democratie weerbaarder.”
Bescherming en versterking van de democratie
De nieuwe wet vraagt daarnaast partijen duidelijkheid te geven over hoe ze kandidatenlijsten samenstellen, en hoe het partijbestuur wordt verkozen. Ook worden politieke partijen verplicht openheid te geven over advertenties die zij laten plaatsen of verspreiden. Zo moet duidelijk zijn wie betaald heeft, hoeveel, en of de advertentie specifiek gericht is op een bepaalde doelgroep.
Een nieuwe, onafhankelijke toezichthouder, de Nederlandse Autoriteit politieke partijen (NApp), gaat toezicht houden op de regels uit de nieuwe wet. Zo wordt de onafhankelijke positie van politieke partijen versterkt. Op verzoek van de Tweede Kamer zal aan de Raad van State ook worden gevraagd of de NApp een mogelijke rol kan krijgen in het toezicht op leden van de Tweede Kamer.
Verbod op politieke partijen specifieker. Daarnaast maakt de nieuwe wet de mogelijkheid om partijen te verbieden specifieker. Op dit moment kan de rechter een politieke partij alleen verbieden als een partij handelt in strijd met de openbare orde – een brede definitie die niet geldt voor politieke partijen specifiek, maar voor elke vereniging of stichting. In plaats daarvan maakt de nieuwe wet het mogelijk dat een partij verboden kan worden wanneer de partij de democratische rechtsstaat wil ondermijnen of afschaffen. Hiervan kan bijvoorbeeld sprake zijn wanneer een partij de onafhankelijkheid van de rechtspraak ongedaan wil maken of verkiezingen frustreert.
De ministerraad heeft ermee ingestemd het wetsvoorstel voor advies aan de Raad van State te zenden. De tekst van het wetsvoorstel is openbaar zodra deze naar de Raad van State wordt gestuurd. Het advies van de Raad van State wordt openbaar nadat het is uitgebracht.
