Argumenten voor de direct gekozen burgemeester
Wat zijn onzes inziens goede argumenten voor de door de bevolking gekozen burgemeester?
De burgemeester is de centrale figuur in een gemeente, maar inwoners hebben op dit moment geen invloed op wie hun burgervader wordt. Directe verkiezingen vergroten de democratische legitimiteit van de burgemeester. Dat is des te belangrijk omdat het takenpakket van de burgemeester in de afgelopen jaren is toegenomen.
Een direct gekozen burgemeester zorgt ervoor dat kiezers directe invloed hebben op de machtsvorming. Één van de grootste mankementen van de Nederlandse democratie is dat op dit moment machtsvorming bijzonder weinig responsief is. Bij verkiezingen voor de gemeenteraad of Tweede Kamer wordt de controle op de macht gekozen, maar niet de macht zelf. Die komt pas tot stand tijdens de formatie na de verkiezingen, waardoor burgers geen invloed hebben op de samenstelling en het programma van de macht zelf.
Doordat de burgemeester en de gemeenteraad onafhankelijk van elkaar tot stand komen wordt het dualisme en evenwicht tussen de wetgevende en uitvoerende macht versterkt. Ook voor de raad is een direct gekozen burgemeester positief. Zij kan daardoor haar rol als wetgever en controleur herpakken. Nu wordt dit nog te veel ingeperkt door dichtgetimmerde coalitieakkoorden.
De direct gekozen burgemeester zorgt voor meer helderheid bij de totstandkoming van de uitvoerende macht. Gepaard hiermee kunnen kiezers de macht beter ter verantwoording roepen bij verkiezingen. Indien een burgemeester en/of zijn college ondermaats presteren kunnen zij een andere kandidaat kiezen.
Ten slotte maken rechtstreekse verkiezingen een einde aan de partijpolitieke benoemingen in de achterkamers. Cijfers uit 2018 laten zien: 87% van de burgemeesters is lid van VVD, PvdA, CDA en D66. Lokale partijen – met een derde van de stemmen de grootste politieke familie op gemeenteniveau – moeten het doen met een armzalige 3%. De gevestigde partijen hebben in de praktijk nog altijd greep over de burgemeestersbenoemingen.
Gevolg is dat burgemeesters uit een veel te kleine vijver worden geselecteerd. Slechts 2,5% is lid van een politieke partij en weer daarvan is maar 10% actief. Een ridicuul kleine groep. Er zijn genoeg geschikte kandidaten die geen lid zijn van de gevestigde partijen en bestuurlijke ervaring kan je op veel meer plaatsen opdoen dan alleen bij de overheid. Verkiezingen biedt ook hen een eerlijker kans om burgemeester te worden.
