De Voorbereidingscommissie toekomst regionale samenwerking (in de wandelgangen ook wel de commissie-Deetman genoemd) heeft een consultatief rapport geschreven. Het is bedoeld voor de Colleges van B&W, maar ook de gemeenteraad van Papendrecht heeft er onlangs kennis van genomen. De commissie-Deetman pleit overigens niet direct voor één Drechtstad, maar sommige (ex-) politici en bestuurders roeren de trom van de gemeentelijke herindeling. Één Drechtstad is echter om meerdere redenen géén goed idee, aldus Ruud Lammers.
Het is nog niet zo heel lang geleden dat het item van de bestuurlijke herindeling op de agenda leek te komen. In de Drechtsteden gaan er bij een minderheid al jaren stemmen op om de zeven bij de gemeenschappelijke regeling Drechtsteden aangesloten gemeenten (Alblasserdam, Dordrecht, Hendrik-Ido-Ambacht, Hardinxveld-Giessendam, Papendrecht, Sliedrecht en Zwijndrecht) tot één gemeente te laten fuseren onder leiding van Dordrecht, dat reeds als centrumgemeente fungeert.
De achterliggende gedachte daarbij is dat één grote gemeente veel meer voor elkaar krijgt, zowel voor de inwoners van de onderscheiden gemeenten, alsdan wijken van Dordrecht, als voor de regio als geheel. De Drechtsteden moeten op de kaart komen te staan en dat zou met één grotere gemeente een veel betere kans van slagen hebben. Ook wordt steevast als argument om te fuseren naar voren gebracht dat de efficiëntie van de samenwerking en het functioneren als geheel zou verbeteren. Ten slotte zou het aanmerkelijk in de kosten schelen.
Helaas heeft wetenschappelijk onderzoek uitgewezen dat de gedroomde voordelen van fuseren in gemeenteland nooit worden gehaald. Fusie van gemeenten (ook wel gemeentelijke herindeling genoemd) op het niveau van de Drechtsteden zal niet leiden tot de beoogde resultaten. Daar is een aantal redenen voor aan te geven.
In de eerste plaats zal een gemeentelijke herindeling niet de schaalvoordelen opleveren waar de voorstanders van dromen én op hopen. De efficiëntie-doelstellingen zullen niet worden gehaald, omdat er bij een gemeentelijke herindeling veel meer ambtenaren nodig zijn. De Drechtsteden functioneren op dit moment redelijk efficiënt in een tamelijk ranke structuur die gebaseerd is op de organisch gegroeide platform-gedachte.
De regio Drechtsteden spant zich in voor de gezamenlijke opgaven. Denk hierbij concreet aan huizenbouw, een betere infrastructuur, woningbouw, energiebeleid en -transitie, efficiënte belastinginning, gezamenlijke bedrijfsvoering en uitvoering van diverse regelingen in het sociaal domein (wmo, participatiewet etc.). Daarin scoren de Drechtsteden thans bovengemiddeld hoog. Redenen temeer om dit vast te houden en daarin door te willen excelleren. De fusie van de zeven gemeenten zou tot een toename van honderden ambtenaren leiden, omdat er meer moet worden afgestemd dan nu het geval is.
In de tweede plaats valt uit wetenschappelijk onderzoek af te leiden dat herindeling van gemeenten leidt tot afname van inwonersparticipatie. En juist participatie willen we samen in de Drechtsteden stimuleren! Zo bezien staat fusie haaks op de verbetering van de participatie.
In de derde plaats bestaat er in de gemeenten rondom Dordrecht geen draagvlak om de lokale belastingen flink te verhogen. Het is, mede vanwege de opstelling van het Rijk, dus niet interessant genoeg om tot herindeling over te gaan omdat het de inwoners van de omliggende gemeenten in de praktijk van alledag meer aan belastinggeld zal gaan kosten. De gemeentelijke herindeling moet tenslotte worden bekostigd.
In de vierde plaats is daarbij bovendien de verwachting dat de dienstverlening aan die inwoners veel slechter zal worden. Dus: meer betalen voor minder service.
In de vijfde plaats geldt dat de afname van het voorzieningenniveau in de omliggende, onderscheiden, gemeenten een weinig aanlokkelijk perspectief is, reden waarom de opheffing van de lokale autonomie van die gemeenten door de meeste inwoners niet als gewenst wordt ervaren. Dit nog even afgezien van het gevoel dat inwoners nu bij hun ‘eigen’ gemeente hebben en missen bij één Drechtstad.
Voor ambtenaren (en bestuurders) daarentegen is het natuurlijk een aanlokkelijk perspectief naar één grote Drechtstad door te groeien. Want een grotere gemeentelijke schaal (in plaats van zeven gemeenten nu naar één gemeente met 300 duizend inwoners) betekent automatisch meer werk én hogere salarissen, want dat zijn onder meer de neveneffecten van de opschaling. En daarmee is het cirkeltje rond. Want doordat de lasten voor de inwoners zullen stijgen als er veel hogere kosten komen wanneer de zeven gemeenten (gedwongen of niet) gaan opschalen, is de kans navenant groot dat de efficiëntie-doelstellingen op hun beurt niet zullen worden gehaald. Dit is de valse belofte van meer productiviteit tegen lagere kosten, die de voorstanders er niet bij vermelden.
Resumerend pleiten wij ervoor om het hoofd koel te houden. De bestaande samenwerking in de Drechtsteden functioneert redelijk tot goed. Het kan en moet, waar mogelijk, natuurlijk beter. Niet door de structuur van de samenwerking te veranderen, maar door de inhoud én de uitvoering van het gevoerde beleid te verbeteren.
