“Waterschappen moeten dringend werk maken van regenwateropvang. Nederland moet daarvoor, met name op de zandgronden in het Oosten en Zuiden van het land, zoveel mogelijk regenwater vasthouden.” Dat zeggen voorzitter Ron van Megen en vicevoorzitter Hans Middendorp van de Algemene Waterschapspartij (AWP). “Het anders inrichten van ons watersysteem is van levensbelang voor onze landbouw en de natuur.”
Herstel duurt jaren
Het probleem van verdroging wordt met elke droge zomer erger, waarschuwt de AWP. In de winter valt er meestal veel regen, maar dat water wordt via rechte sloten en gekanaliseerde beekjes snel afgevoerd en verdwijnt uiteindelijk in zee.
“Dat moeten we tegengaan. We hebben dat regenwater ’s zomers juist hard nodig”, legt Middendorp uit. “Nederland verdroogt. We moeten de natuur nat houden en boeren moeten over grondwater kunnen beschikken om te beregenen. Verdroging gaat sluipenderwijs maar herstel duurt jaren.”
De AWP-bestuurder maakt zich zorgen over de droogteschade aan natuur en landbouw. “De natuur heeft afgelopen zomer een flinke klap gehad. Zelfs een extreem natte winter zal het grondwaterpeil naar verwachting onvoldoende aanvullen voor het nieuwe groeiseizoen van 2019”, zegt Middendorp. “De natuur heeft veel veerkracht. Toch moeten we vrezen dat het herstel nog wel een paar jaar gaat duren. Denk bijvoorbeeld aan de beekjes op de Veluwe, die helemaal zijn opgedroogd. Het duurt wel even voordat daar alle visjes weer terug zijn!”
Regenwaterbergingen
De oplossing voor het verdrogingsprobleem is volgens Middendorp simpel, maar daarom niet minder ingrijpend. De AWP pleit ervoor om het overschot aan hemelwater dat valt in de natte perioden zoveel mogelijk te bewaren voor de droge zomers. Dat zou moeten gebeuren in grote regenwaterbergingen, liefst in combinatie met nieuwe natuur en recreatiegebied. “Door het hemelwater langer vast te houden op het land, zakt er over een groot oppervlak water in de bodem. Zo blijft de grondwaterstand veel beter op peil.”
Bij sommige waterschappen is dat idee al aangeslagen. Waterschap Vallei en Veluwe werkt al, samen met een klankbordgroep uit het algemeen bestuur, aan een dergelijk plan in de Blauwe Omgevingsvisie (BOVI).
Grondwaterpeilbesluit
Om landbouw- en natuurgebieden beter te beschermen tegen uitdroging kunnen waterschappen ook een grondwaterpeilbesluit vaststellen. Daarin wordt vastgelegd wat het streefpeil is voor de grondwaterstand. Dat juridische middel moet vaker ingezet worden, als het aan Van Megen ligt. “Drassige natuur inrichten is een duurzame oplossing voor goed grondwaterbeheer, maar vergt ook tijd. Een grondwaterpeilbesluit daarentegen biedt boeren en natuurbeheerders op korte termijn al meer zekerheid. Het getouwtrek over hoe hoog de grondwaterstand moet zijn, wordt met zo’n besluit beslecht.”
Mandaat
Het waterschap moet dan wel het grondwaterpeil zo veel mogelijk volgens afspraak handhaven. Maar dat vindt Van Megen geen probleem. “Een grondwaterpeilbesluit geeft een duidelijk mandaat af. Het is bijvoorbeeld een rechtvaardiging om in de winter extra vernatting toe te staan op akkers en weilanden, of in de bovenloop van beken.”
Tot nu toe zijn de waterschappen nog een beetje huiverig voor het grondwaterpeilbesluit. Dat heeft volgens Van Megen te maken met de inspanningsverplichting die het voor de waterschappen met zich meebrengt. “Dat vinden veel waterschappen een beetje glad ijs. Zo makkelijk laat het grondwater zich immers niet sturen. Toch denk ik dat waterschappen de regie moeten durven nemen in het grondwaterbeheer”, zegt Van Megen daarover. “De rol van de waterschappen in het borgen van een goede waterhuishouding wordt nu eenmaal steeds groter door de klimaatverandering.”
